Notariat na świecie

Notariaty na świecie należą do grupy notariatów typu łacińskiego, określanego również mianem klasycznego albo do grupy notariatów o porządku prawnym common law, czyli opartym na prawie precedensowym, określanych mianem public notaries. Istotną cechą różniącą obie formy notariatu jest fakt, że dokumenty sporządzane przez notariuszy działających na podstawie common law nie mają mocy urzędowej. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 17 czerwca 1999 roku w sprawie o sygn. akt Rs C-260/97, aby uznać dokument za dokument urzędowy muszą być spełnione trzy warunki: nadanie charakteru dokumentu urzędowego winno być dokonane przez organ publiczny, musi ono odnosić się do treści, a nie wyłącznie do elementów formalnych, np. podpisu, a dokument musi być wykonalny w państwie, w którym został sporządzony. Dokumenty urzędowe sporządzane przez notariuszy systemu łacińskiego spełniają wszystkie te warunki.

Notariat polski należy do grupy notariatów typu łacińskiego. Instytucja notariatu łacińskiego wywodzi się z tradycji prawa rzymskiego. Przez stulecia notariat typu łacińskiego wypracował zasady, które do dziś, chociaż ulegają przeobrażeniom, uznawane są za niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania tej instytucji. Do zasad systemu notariatu łacińskiego zalicza się: odgórnie regulowaną taksę notarialną, określony sposób nabywania uprawnień do wykonywania zawodu notariusza, wymóg formy notarialnej dla określonych czynności prawnych oraz numerus clausus notariuszy lub kancelarii notarialnych. Zasada numerus clausus w notariacie oznacza przyznanie określonym organom państwowym, najczęściej Ministrowi Sprawiedliwości, kompetencji do kształtowania liczby notariuszy czy też kancelarii notarialnych w danym państwie lub w poszczególnych jego regionach, ograniczając ją do pewnej maksymalnej wielkości, określanej według kryteriów przyjętych przez to państwo. Kryteria te uwzględniają specyfikę poszczególnych regionów, np. rolniczych, uprzemysłowionych, o dużej bądź małej liczbie mieszkańców, wysoko lub słabo rozwiniętych. Tworzy się w tym celu tzw. mapę rozmieszczenia kancelarii, co daje gwarancję, że z jednej strony odbiorcy usług notarialnych będą mieli zapewniony do nich dostęp bez konieczności poszukiwania ich w odległych miejscowościach, zaś z drugiej strony – że notariusze będą mieli odbiorców swoich usług. Zasada ta, pomimo tego, że notariat polski należy do grupy notariatów typu łacińskiego, nie obowiązuje w Polsce.

Współpraca międzynarodowa notariatów światowych odbywa się głównie na płaszczyźnie ich przynależności do Międzynarodowej Unii Notariatu (UINL) oraz Rady Notariatów Unii Europejskiej (CNUE), a także na płaszczyźnie kontaktów w mniejszych kręgach, na przykład w ramach współpracy dwustronnej. Na każdej ze wskazanych płaszczyzn aktywny jest również notariat polski.

____________________________________________________________

Przedstawione powyżej informacje zostały zaczerpnięte między innymi z następujących publikacji:

1) Violetty Tomala pt. „Notariusz i notariat w Europie”, Rejent numer 5 (181), maj 2006 roku, w której autorka prezentuje wyniki badań przeprowadzonych przez Komisję do Spraw Unii Europejskiej i Państw Morza Śródziemnego (CAEM) Międzynarodowej Unii Notariatu nad podobieństwami i różnicami europejskich systemów notarialnych;

2) Dra Klausa Woschnak, notariusza Republiki Austrii pt. „Reforma notariatu w Europie Środkowej w latach 1989-1995 z perspektywy austriackiej”, Biuletyn Krajowej Rady Notarialnej „Notariusz”, Nr 2/2013, str. 18 i nast.;

3) oraz notariusza Dariusza Wojciecha Rzadkowskiego, Członka Rady Generalnej oraz Członka Rady Zarządzającej Międzynarodowej Unii Notariatu pt. „Kilka uwag w sprawach międzynarodowych na tle polskim lub … odwrotnie”, Biuletyn Krajowej Rady Notarialnej „Notariusz”, Nr 3/2013, str. 16 i nast.

Dokumenty do pobrania

Artykuł Violetty Tomala

Artykuł Klausa Woschnak